OBEZİTE VE KİLO DENETİMİNDE DAVRANIŞ DEĞİŞİKLİĞİ TEDAVİSİ NASIL OLMALI
Davranış değişikliği tedavisi nihayet yıllarda Ehemmiyet kazanmıştır. Bilhassa obezite ve yeme davranış bozukluğu alanlarında uygulanmaktadır. Bilhassa obezite tedavisinde, bireyin kilo alması ve verememesine neden olan yanlışlı alışkanlıklarında vazgeçerek davranış değişikliği sağlamak Fazla kıymetlidir.
Yapılan çalışmalarda davranış değişikliği tedavisinin mühletinin en az 16 hafta, tedavi sonrasında yükün korunma mühletinin ise en az 1 Yıl olması gerektiği belirtilmektedir. Bu nedenle sağlanan bu davranış değişikliğinin kalıcı olması, Ömür şekline dönüşmesi için daha yavaş kilo verilmesi gerekir. Obezitede davranış değişikliği için bireylere sağlıklı yeme alışkanlıkları kazandırılmalı, bireylerin fizikî aktivite seviyeleri arttırılmalı ve pekiştirerek bunları Ömür biçimi haline getirilmeleri sağlanmalıdır. Böylelikle Ömür uzunluğu kilo denetimi sağlanmış olur ve tartı kaybı korunur.
Davranış değişikliği tedavisi farklılıklar gösterebilmektedir fakat ekseriyetle plan kendi kendini gözlemleme, uyaran denetimi, gaye belirleme, alternatif davranış geliştirme, pekiştirme-kendi kendini ödüllendirme, gerilim denetimi, kognitif yapılanma-sosyal dayanak üzere yollardan oluşmaktadır.
- Kendi Kendini Gözlemleme (Self-Monitoring)
Bu evrede bireyden düzeltilmesi gereken davranışlarını tanımlaması istenir. birey kendini gözlemleyerek obeziteye neden olan alışkanlıklarını belirler. his durumuna nazaran yeme atakları olup olmadığı, günün hangi saatinde daha Çok yediği, neler yediği üzere durumları kaydetmesi istenir. Günlük formunda bir form tutulabilir ve bu form öğünlerde ne yenildiğini, kiminle, nerede, ne vakit, ne ölçüde yenildiğini, bu öğünlerden evvelki açlık derecesini, Yemek yenildiğinde hissedilenleri; tıpkı vakitte fizikî aktivitenin çeşidi, mühleti ve aktivite yapıldıktan sonra hissedilenleri içerir. Daha sonra bu form kıymetlendirilerek bireyin obeziteye neden olan davranışları belirlenmiş olur. Başlangıçta aniden Fazla yanlışlı davranışa müdahale etmeye çalışmak birey için Olumsuz sonuçlar doğurabilir o yüzden bizler diyetisyen olarak bu davranışları Ehemmiyet sırasına nazaran düzenleyip sırayla müdahale etmeliyiz. Hatta buna danışanla Bir arada karar vermek en doğrusudur. Bireyin tuttuğu formdan yola çıkarak belirlenen obeziteye neden olan davranışlar; Fazla Çok ölçülerde ve süratli yemek, Aka lokmalar almak, öğün ortalarında Daimi bir şeyler atıştırmak, Yemek yenildiği sırada Öbür aktivitelerle uğraşmak (sohbet etmek, TV seyretmek, okumak vb), problemli yahut gerilimli durumlarda çok yemek, ikramları reddedememek üzere davranışlar Örnek verilebilir.
Bu durumda yanlış alışkanlıklar düzeltilmeye başlanırken maksatların bireyler tarafından ulaşılabilir nitelikte olması kıymetlidir. Bilhassa obez bireylerin daha evvelki başarısızlıklarının temelinde bu yatmaktadır. Maksatlara ulaşıldıkça kendilerine olan itimatları de artacaktır.
- Uyaran Denetimi (Stimulus Control)
Davranış değişikliği tedavisinde uyaran denetimini sağlamak epey kıymetlidir. Obez bireylerin yanılgılı alışkanlıklardan uzaklaşmak için etraflarındaki kusurlu davranışlara neden olan uyaranları Denetim altına alabilmelidir. Uyaran denetimi sağlanırken örneğin; yiyecek alışverişine çıkıldığında tok karnına olmak, yenilmemesi gereken besinleri satın almamak, alışverişe liste hazırlayarak çıkmak, besinlerin daha sağlıklı ve düşük güçlü olanlarını tercih etmek, yemekleri yenilecek vakitleri ve ölçüleri evvelce planlamak, gün içinde boş vakitleri kıymetlendirmek için aktiviteler planlanarak o vakitlerde atıştırma yapmayı önlemek, su içmeyi rutinleştirmek, su şişesini göz önünde bulundurmak, idman için boş Meydan oluşturmak, bireyin teşvik edilmesi için yakın etraftaki insanların bilinçlendirilmesi ve desteklemenin sağlanması, tertipli olarak tartılıp yükü not etmek, mutfakta Çok Vakit geçirmemek, göz önünde yiyecek bulundurmamak, yenilmemesi gereken besinleri meskende bulundurmamak, yemeklerde küçük, salatalarda Aka tabak kullanmak, Yemek biter bitmez masadan kalkmak, yavaş çiğnemek, Ufak lokmalar almak, Yemek yerken Öbür aktiviteler (TV seyretmek, okumak gibi) yapmamak, yemeğe teşvik eden riskli durumları tespit etmek ve bu durumlardan Irak kalmaya çalışmak, alkol, Varlıklı soslar ve süslemelerden kaçınmak, kalorisiz yahut düşük kalorili içecekleri tercih etmek, kendini besin tekliflerini reddetmeye hazırlamak, kısa aralarda taşıt kullanmamak, asansöre binmemek, süratli tempoyla yürümek, mesken işlerini kendi kendine yapmaya çalışmak, etraftaki bireyleri de “yeterli ve istikrarlı beslenme” konusunda teşvik etmek, Yemek pişirilirken yağ ölçüsünü azaltmak, kızartma yerine haşlama, ızgara yahut fırında pişirmek vb), can badiresi durumlarında Yemek yerine farklı faaliyetlerle uğraşmak üzere teklifler verilebilir.
- Alternatif Davranış Geliştirme (Alternative Behavior Development)
Davranış değişikliği tedavisinde bireyler kendine hoşlanacağı aktiviteler aramalıdır. Bu aktiviteler yeme denetimini yapmakta kolaylık sağlar. Bu durum aslında bireyin yanlış beslenme davranışları yerine hakikat davranışlar edinmesini sağlamaya yöneliktir. Bunun için Türlü listeler ve hatırlatmalar kullanılabilir. Yeni davranışlar kişinin rutin nizamına Ahenk sağlayacak formda yerleştirilmeye çalışılmalıdır.
- Pekiştirme-Kendi Kendini Ödüllendirme (Self reward) (Contingency management)
Bu formülde Gaye bireyin muvaffakiyetlerini ve kazandığı Olumlu davranışları ödüllendirerek pekişmesini sağlamaktır. birey ile diyetisyeni ortasında yapılan Ufak muahedeler zayıflamak ve sağlıklı beslenme davranışı kazanmak için pekiştirmeyi sağlar. Bu mutabakatlar bireyi ödüllendirmek ismine olabilir. Verilecek Ödül bireye Beğeni veren şeyler olmalı ve onu teşvik etmelidir. Birtakım diyetisyenler bu mükafatı hür yeme günü yahut sevdiği bir yiyecek olarak belirler fakat bu durum kişiseldir. Özgür yeme gününden sonra olağan programa dönemiyorsa, kazandığı yanlışsız alışkanlıklarından uzaklaşıyorsa bu Ödül birey için Müsait olmaz. Bu durumda Ödül Yemek dışında keyif aldığı faaliyetlerden seçilmelidir.
- Kognitif Yapılanma ve Toplumsal Dayanak (Cognitive Behavior Modification)
Daha Evvel birçok diyet deneyip başarısız olan obez bireyler kendileri hakkında olumuz niyetler taşımaktadır. Birçoğu vücutlarını sevmeyip gösterdikleri uğraşın sonuçsuz olacağına inanırlar. Kognitif yani bilişsel tekrar yapılanma bireylerin Olumsuz niyetlerden uzaklaşarak bu fikirleri olumlularla değiştirmesidir.
Bunu yaparken çevresel etmenler hayli kıymetlidir. Bireyin yakın etrafı ve ailesinin takviyesi Olumsuz tesirleri azaltarak tedavinin muvaffakiyetini arttırır. Birçok çalışmada eşli terapinin tesirinin daha Çok olduğu bulunmuştur. Davranış değişikliği tedavisi ferdî yapılabildiği üzere kümeyle da yapılmaktadır. Bireyler birbirinin başarısıyla teşvik olur ve birbirlerine dayanak olurlar.
Obez bireylere davranış tedavisinde dayanak olunmalı Örneğin yanlarında yüksek kalorili şeyler yapmamak, yememek, vücutlarıyla dalga geçmemek, inançlarını kırmamak, onlarla Birlikte sağlıklı beslenmeye çalışmak, Bir arada idman yapmak yapılabilecekler ortasındadır.
Davranış değişikliği tedavisi uzun ve karmaşık bir süreçtir. Bireyin, diyetisyenin, terapistin ortak yürütmesi gereken bu süreçte çevresel faktörler de Denetim altına alınmalıdır. Alışkanlık değiştirmek zordur lakin imkansız değildir. Çabuk etmemek gerekir. Süreci yavaş ve kararlı bir biçimde tamamlamak gereklidir. Süreç sonunda muvaffakiyet bireyi olduğu kadar diyetisyenini de tatmin eder J
Yorum Yok