İngiliz ilim adamı Francis Galton 1906 yılında İngiltere Plymouth’da bir seyahatinde canlı hayvan pazarında “öküzün tartısı yarışması”na Şahit olur. Bu Karşılaşma için ahali bilet alır. Yarışa, çoban, kasap ve yetiştirici üzere uzman bireyler olduğu üzere, “uzman” tarifine girmeyen meraklı şahıslar, köy ahalisi ve hatta ziyaretçiler bile katılır. Dahası, “sıradan” şahısların sayısı, uzmanlardan kat kat fazladır.
Gelelim müsabakaya 🙂
Ortaya bir öküz konulur. İştirakçilere: ‘kesildikten ve derisi yüzüldükten sonra kaç kilogram et çıkacağı’ sorulur. 800 iştirakçi köy meydanında sergilenen öküzün yüküne ait kestirimini bir kağıda muharrir. Ve çekilişe katılırlar. En yakın varsayımda bulunan Ödül kazanacaktır.
Galton, Karşılaşma sonrası, kâğıtların hepsini toplayıp, varsayımlara göz atmış. Ve görmüş ki;katılan 800 kişinin kestirimlerinin ortalaması 538.65 kilogramdır ! Yaptığı anket sayesinde ayrım etmiş ki, topluluğun ortalamasının kusur hissesi %1.
YANİ: Uzman olmayanların çoğunluğu oluşturduğu bu topluluk, öküzün gerçek yükünü 935 gram kadar bir yanılgı ile bilebilmiş. Hatta Alelade çiftçilerin ortak aklının Biricik tek uzmanlardan daha âlâ olduğunu saptar. Topluluk birçok eksperin yaptığı varsayımdan daha güzel bir kestirimde bulunmuştur.
Galton bu deneyi tekraren tekrarlayarak şu gerçeği görmüş ki, “konuyla alakasız olsalar bile kitlelerin de bir fikri-kanaati-tahmini vardır ve bu ölçü doğruya işaret etmektedir.”
“Öküzün Yükü Yarışması” James Surowiecki’nin “The Wisdom of Crowds”(Kitlelerin Bilgeliği) kitabının başlarında anlatılmıştır. Bu kitapta üstünde durulan Kitlelerin Bilgeliği Teorisine nazaran, “çok sayıdaki Fazla bilmeyen kişinin bilgisi”, “az sayıdaki çokbilmiş kişinin bilgisi”nden daha üstün olabiliyor. YANİ: Kitleler GERÇEĞİ görebiliyor.
“Kim 500 milyar ister?” yarışından Örnek verirsek; yarışmacılar uzman yakınlarına sormak için telefon joker hakkını kullanırlardı. Her Vakit uzmana sorulduğunda yanlışsız karşılık alabilme oranı, stüdyodaki seyircilere sorulduğundakinden daha DÜŞÜK bir ihtimaldi.
Her insan iddiada bulunurken yanılgı yapar, yani doğruyu tam olarak bulamaz. Şayet elinizde gereğince rasat Mevcut ise, birtakım beşerler Noksan söyleyeceği, birtakım beşerler da Çok söyleyeceği için, ortalamada kusur hissesinin sıfır olması beklenir. Yani kitleler doğruyu Usta bireylerden daha uygun bulurlar. Buna KİTLELERİN BİLGELİĞİ denir.
Ancak bunun için kimi şartlar vardır!
Bu şartlar sağlandığında Fazla sayıda insanın ortak aklı, o kümesi oluşturan Biricik tek bireylerden daha yanlışsız sonuçlara ulaşabiliyor. Hatta kümenin aklı, o kümenin içindeki en akıllı bireyden daha üstündür.
KOŞULLAR:
1. Çeşitlilik. Beşerler merkezi bir aklın güdümüne girmez, kanaatlerini hiçbir kısıtlama olmaksızın iletebilirse.Yani; kalabalık olabildiğince farklı görüşten insanlardan oluşmalı. Zıddından söylersek, tıpkı fikirde insanlardan oluşan bir kalabalığın kararı o kadar da yerinde olmuyor.
2. Merkeziyetçi bir yapının olmaması. Hiyerarşik yapılarda kolektif akıl aktif hale gelemiyor.
3. Bağımsızlık. Şahıslar karar verirken etrafındakilerin tesiri altında kalmamalılar.
4.Elbette bir karar Eda düzeneğinin kurulması, şahısların Özel kararlarının kolektif karara dönüşebilmesinin sağlanması.
Makalemi okuduğunuz için teşekkür ederim. 🙂 Bir sonraki makalemde görüşmek üzere. Sevgilerimle..
Yorum Yok